Quản trị sở hữu trí tuệ: Từ bảo hộ đến thương mại hóa

Đặc biệt, sáng kiến đột phá số 7 trong Kế hoạch số 01 liên quan trực tiếp đến hệ sinh thái sở hữu trí tuệ và chuyển giao tri thức và công nghệ đã khẳng định cần tạo lập môi trường thuận lợi và cơ chế hiệu quả cho việc bảo hộ, khai thác, thương mại hóa tài sản trí tuệ và thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động chuyển giao công nghệ giữa các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp.

Dựa trên tinh thần của Nghị quyết 57 và Kế hoạch số 01, ông Phạm Đại Dương đề nghị Hội thảo tập trung vào bốn nhóm nội dung cốt lõi: Hoàn thiện khung pháp lý, chính sách để theo kịp xu thế thương mại hóa tài sản trí tuệ trên thế giới; Tháo gỡ “điểm nghẽn” thể chế – tài chính liên quan ghi nhận, định giá, kế toán, tín dụng, thuế và ưu đãi cho tài sản trí tuệ; Phát triển hạ tầng thị trường tài sản trí tuệ: sàn giao dịch, sandbox tài chính, quỹ đầu tư chuyên biệt phù hợp điều kiện Việt Nam; Cơ chế phối hợp đa chủ thể (Nhà nước – nhà trường – doanh nghiệp – ngân hàng – quỹ đầu tư – tổ chức trung gian) để tài sản trí tuệ thực sự trở thành động lực tăng trưởng của nền kinh tế.

Tại hội thảo, ông Lưu Hoàng Long, Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ, cũng nhấn mạnh xu hướng dịch chuyển tư duy quản trị sở hữu trí tuệ trên thế giới: từ mục tiêu bảo hộ, phòng thủ sang coi sở hữu trí tuệ là chiến lược quản trị, kinh doanh, tài chính của doanh nghiệp. Ở các doanh nghiệp S&P 500, tài sản vô hình hiện chiếm khoảng 90% giá trị thị trường; giai đoạn 2008 -2024, đầu tư vào tài sản vô hình tăng trung bình 4,1%/năm, nhanh gấp 3,7 lần tài sản hữu hình, trở thành động lực chủ đạo của xu hướng đầu tư toàn cầu.

Về mô hình vận hành, ông Lưu Hoàng Long cho hay, Hàn Quốc là ví dụ tiêu biểu: từ năm 2015, nước này chuyển từ hỗ trợ “cung” (quản lý sáng chế) sang hỗ trợ “cầu” (đi thẳng vào nhu cầu công nghệ của doanh nghiệp), kết nối doanh nghiệp với chủ thể quyền hoặc đặt hàng nghiên cứu với trường/viện. Kết quả: số lượng sáng chế chuyển giao tăng gấp đôi trong bảy năm; giá trị thương mại hóa tăng 20 lần chỉ trong năm năm – từ 0,3 tỷ USD (2017) lên 6 tỷ USD (2022).

Ông Lưu Hoàng Long cũng phân tích tài chính dựa trên sở hữu trí tuệ là mắt xích quyết định. Với giá trị tài sản trí tuệ toàn cầu ước gần 80 nghìn tỷ USD, nhiều quốc gia đã triển khai thế chấp quyền sở hữu trí tuệ, chứng khoán hóa dòng tiền từ quyền sở hữu trí tuệ, quỹ đầu tư chuyên biệt… giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, ông Lưu Hoàng Long nhận định, thách thức lớn hiện nay là bất cân xứng thông tin: ngân hàng còn hạn chế trong thẩm định, định giá, quản trị rủi ro đối với tài sản trí tuệ. Vì vậy, cần chuẩn hóa phương pháp định giá, cơ sở dữ liệu tham chiếu, bảo hiểm rủi ro sở hữu trí tuệ và hướng dẫn kế toán, kiểm toán để tài sản trí tuệ trở thành tài sản được thừa nhận rộng rãi trên thị trường vốn.

Từ thực tiễn trên, Cục Sở hữu trí tuệ kiến nghị việc sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ cần tập trung vào các trọng tâm: tăng cường bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ trong nước; thúc đẩy khai thác, thương mại hóa tài sản trí tuệ; biến sở hữu trí tuệ thành công cụ phát triển KH, CN, ĐMST và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia